Даўней, зразумела, пра металічны посуд толькі марылі. Елі з гліняных ці драўляных місак. Больш чалавек цаніў усё ж драўніну з-за таннасці, трываласці і здольнасці зберагаць цяпло. Здавён з дрэва рабілі і лыжкі. За многія стагоддзі яны набылі даволі прыгожую і зграбную форму, што найперш адпавядала іх прызначэнню.

Шырокі попыт на лыжкі выклікаў паўсюднае развіццё лыжкарства — своеасаблівага промыслу. Вырабам і збытам на мясцовых кірмашах драўляных лыжак часта займаліся цэлыя вёскі. На Беларусі лыжкі ніколі не расфарбоўвалі, у адрозненне ад рускай традыцыі вырабу, затое многія майстры для сябе, у падарунак ці для выставы рабілі лыжкі з рознымі ручкамі, часцей за ўсё ў выгля­дзе рыбкі. Цяпер жа "сезон” драўляных лыжак прыпадае на лета, калі варыцца варэнне. Ды і сапраўдных лыжкароў засталіся адзінкі. Памятаю, на Капыльшчыне, у вёсцы маёй бабулі, дзед Міша забяспечваў лыжкамі ўсіх жанчын у акрузе. Захавалася такая і ў мяне дома — пяцідзесяцігадовая памочніца ўжо патрэскалася, пацямнела ад часу, але новую не маглі купіць, аж пакуль не трапілі ў Беразіно...

Ідэю адрадзіць спрадвечную традыцыю і правесці абласное свята-конкурс драўлянай лыжкі супрацоўнікі абласнога цэнтра народнай творчасці выношвалі тры гады.  "Бярэзінскіх лыжкароў” сабралася пад сорак чалавек, маладыя мужчыны-разьбяры па-заліхвацку штукарылі насамрэч шэдэўры. Былі сярод удзельнікаў і дзве дзяўчыны са Случчыны, якія са спрытам расфарбоўвалі гатовыя вырабы. Ліпеньская спёка ўнесла свае карэктывы ў свята, успомніўся дзіцячы верш:  "Распачаў Пятро работу, ажно нос змакрэў ад поту...”.

А пакуль майстры тры гадзіны працавалі над лыжкамі, госці свята разглядвалі іх хатнія работы. А паглядзець сапраўды было што! Яўген Осіпаў з вёскі Лагі Бярэзінскага раёна прывёз лыжку-вожыка — для тых, хто марыць пахудзець. На зробленай у выглядзе доўгага носа ручцы калючы звонку чарпачок так проста не адважышся паднесці да рота — колецца. Яўген Паўлавіч зрабіў калючкі з простых зубачыстак, і атрымалася выдатна. У яго калекцыі была і самая вялікая лыжка з выявай герба Беразіно на ручцы, ёмістасцю 12 літраў! Задумаў разьбяр  зрабіць цэлую серыю лыжак. Першая, пад назвай «Раніца», ужо была прадстаўлена на выставе. Усяго ж іх будзе чатыры — раніца, дзень, вечар і ноч.

Ніхто з роду Яўгена Паўлавіча не займаўся разьбой па дрэву, аднак усе былі людзьмі творчымі:

— Бацька быў выдатным печніком, дзядзька — сталяром і цесляром, дзед мэблю рабіў. А сам я недзе 12 год таму назад пачаў рэзаць. Нават крэслы драўляныя рабіў з сябе ростам!

Працуе бярэзінскі лыжкар выклад­чыкам фізікі, астраноміі, інфарматыкі і малявання ў мясцовай сярэдняй школе. Майстэрні спецыяльнай у яго няма — дзе сеў, там і рэжа. І, як сапраўдны майстра, Яўген Паўлавіч сам «без ботаў», а дакладней —  без лыжкі.

А вось яго зямляк Васіль Мурашка займаецца выключна вырабам лыжак. Пачаў з нуля, як пайшоў на пенсію. Сам рабіў інструмент, распрацоўваў тэхналогію. Не было ў яго і настаўнікаў, вучняў таксама пакуль няма — дзе там, толькі год, як з разцом у руках. Ліпавыя, асінавыя, яблыневыя, грушавыя, альховыя — усе яго лыжкі падобныя адна на адну, быццам вырабленыя на станку-аўтамаце. Такія прыгожыя і гладзенькія — трымаеш у руках, і здаецца, што яны не з дрэва зроблены, а з фантастычна мяккага матэрыялу.

Майстар-метадыст Клецкага раённага цэнтра рамёстваў Аляксандр Івянейчык за адведзеныя на конкурсе тры гадзіны на нашых вачах   зрабіў самую вялікую лыжку з ручкай у выглядзе качкі. У яго купіла некалькі драўляных лыжак і кубак і я, а праз тое даведалася, як апрацоўваюць па старадаўніх тэхналогіях драўляны посуд перад ужыткам.

— Выварыць трэба ваш кубак у нерафінаваным алеі або тлушчы пры тэмпературы 70 градусаў 5—7 хвілін, — падказаў адзін з членаў журы,  таксама разьбяр, Зміцер Няхай. — А калі лыжку выбіраеце — глядзіце, каб гладзенькая была з усіх бакоў.

— А на якіх лыжках лепш граць?

— Асінавых! Вы б чулі, як яны звіняць! А для ежы лепш браць яблыневую.

Таццяна РУСАКОВІЧ, журналіст газеты "Мінская праўда"
Фота аўтара.
Матэрыял узяты з http://minpraud.by/articles.php?id=2945&current_date=2010-07-20